Rak dojke najčešći je maligni tumor i čini oko 25% svih malignih bolesti kod žena. Predstavlja najčešći uzrok smrti od malignih oboljenja u ženskoj populaciji, a 18% svih smrtnosti uzrokovanih rakom je upravo od raka dojke. Međutim, ukoliko se rano otkrije, rak dojke je izlječiv.

Oktobar – mjesec borbe protiv raka dojke u klinici Be Well obilježavamo kampanjom Zdrava d(v)ojka u okviru koje poklanjamo 10 UZV dojki. Cilj kampanje je da širimo svijest o važnosti preventivnih pregleda dojke, te da našim pacijentima pružimo mogućnost da predlože osobe kojima ćemo pokloniti UZV dojke. Više o kampanji i načinu učestvovanja, možete pogledajte OVDJE.

Sadržaj članka:

• Rak dojke – Kako nastaje?
• Rak dojke – simptomi (Kako prepoznati rak dojke?)
• Samopregled dojki (Kako pravilno pregledati dojke?)
• Koji su uzroci i rizični faktori za nastanak raka dojke?
• Vrste raka dojke
• Stadijumi raka dojke
• Dijagnostika karcinoma dojke (Kako otkriti rak dojke?)
• Ultrazvuk dojke
• Mamografija dojke
• Rak dojke – liječenje
• UZV dojke u klinici Be Well

Rak dojke – Kako nastaje?

Rak dojke je zloćudna bolest koja nastaje kada normalne žljezdane stanice dojke počnu nekontrolisano da rastu, umnožavaju se i uništavaju zdravo tkivo okolo. Učestalost obolijevanja od karcinoma dojke naglo raste nakon 40. godine, a vrhunac dostiže kod žena u šezdesetim godinama, dok je karcinom dojke je vrlo rijetka bolest kod žena prije 20. godine.

Redovni mamografski pregledi žena starijih od 40 godina omogućavaju rano otkrivanje raka dojke, što utiče na efikasnije liječenje i znatno veću šansu za izlječenje. Kod mlađih žena najbolja metoda prevencije je ultrazvuk dojke jednom godišnje, uz samopregled dojke svaki mjesec, kako bi se promjene na dojkama ispratile samostalno i otkrile na vrijeme.

Rak dojke – simptomi (Kako prepoznati rak dojke?)

Simptomi raka dojke su najčešće bezbolne kvržice, mada to mogu biti i netipični pokazatelji na koje mnogo žena ne obrati pažnju, a samim tim se promjene ne otkriju u ranoj fazi. Promjene na koži dojke ili na bradavicama mogu biti znak da nešto nije u redu, tako da bi odmah trebalo posjetiti doktora kako bi se ustanovilo da li je u pitanju karcinom dojke.

Važno je istaći da rak dojke ne boli, a više od 80% oboljelih žena rak dojke otkrije samopregledom tako što napipa bezbolni čvor.

Simptomi raka dojke su sljedeći:

• Kvržica koja može, ali i ne mora biti bolna
• Promjena u veličini, izgledu i obliku dojke
• Promjene na koži dojke – tamna i/ili naborana koža, crvenilo, uvlačenje kože
• Ranice na dojci za koje ne znate kako su nastale
• Bol u dojkama i/ili bradavicama
• Promjene na bradavici – uvučene bradavice
• Krvav ili gnojan iscjedak iz bradavice
• Svrab i peckanje kože u okolini bradavice
• Oticanje ruku
• Malaksalost
• Osjećaj umora
• Gubitak težine

Navedeni simptomi mogu biti uzrokovani i drugima stanjima u dojci, što ne znači da žena ima rak. Zbog toga je izuzetno važno da svaka žena poznaje svoje dojke, da ih na mjesečnom nivou sama pregleda, kako bi se u slučaju pojave simptoma što prije javila liječniku.

Takođe je bitno istaći da ne treba čekati pojavu prvih simptoma kako bi se zatražila pomoć. Redovan UZV dojke, a nakon 40. godine rutinski mamografski pregled, najbolji su način da se rak otkrije u najranijoj fazi kada je njegovo izlječenje skoro 100% moguće.

Samopregled dojki (Kako pravilno pregledati dojke?)

Samopregled dojki u kombinaciji sa redovnim ultrazvučnim i mamografskim pregledima predstavlja najbolji način prevencije. Izvodi se jednom mjesečno sa ciljem da se eventualne promjene otkriju na vrijeme.

Niko ne poznaje vaše dojke bolje od vas samih. Redovni samopregledi vam pomažu da bolje upoznate strukturu dojki, njihov izgled i teksturu da biste blagovremeno mogli reagovati ukoliko primijetite bilo kakve promjene. Međutim, da bi bio efikasan, samopregled se mora pravilno izvoditi.

Uputstvo za samopregled dojki: 

1. Pregledaj dojke jednom mjesečno
2. Pregled uradi pod tušem
3. Vrhovima prstiju opipaj dojku i pazušnu jamu
4. …gore-dolje pokretima prema bradavici
5. …i kružnim pokretima oko bradavice
6. …tražeći čvoriće i kvržice pod prstima
7. Ispred ogledala vizuelno pregledaj obje dojke
8. Obrati pažnju na izgled bradavica i kože dojki
9. Potraži ranice, crvenilo, uvučenost bradavica ili iscjedak

Koji su uzroci i rizični faktori za nastanak raka dojke?

Uzrok nastanka raka dojke još nije poznat, zbog čega je teško reći zašto neke žene obole a druge ne. Ono što se zna jeste da sve počinje zbog oštećenja i mutacije u ćelijama tkiva dojke, što uzrokuje njihov nekontrolisani rast. Takve oštećene ćelija se razmnožavaju formirajući kvržicu, odnosno tumorsku masu, a posljedica je razvoj malignog tumora.

Rak dojke najčešće nastaje u mliječnim kanalićima, koji prenose mlijeko do bradavice (tada se radi o duktalnom tipu raka). Ponekad ovaj maligni tumor nastaje u mliječnim žlijezdama dojke, koje su zadužene za proizvodnju mlijeka (lobularni tip raka). Postoje i druge vrste raka, ali mali broj karcinoma dojke započinje u drugim ćelijama ili tkivu unutar dojke.

Iako se ne zna tačan uzrok nastanka raka dojke, prepoznati su rizični faktori koji mogu uticati na ovo oboljenje. Faktori rizika za razvoj karcinoma dojke su višestruki i mogu biti endokrini, generski i faktori sredine.

Rizični faktori za razvoj karcinoma dojke su:

• Pol – karcinom dojke je 100 puta češći kod žena nego kod muškaraca
• Dob – učestalost počinje rasti s dobi od 40. godine i nastavlja da raste s godinama
• Pozitivna porodična anamneza – mutacija gena BRCA1 i/ili BRCA2
• Starija životna dob pri prvom porođaju (iznad 30-35 godina)
• Nerotkinje imaju četiri puta veći rizik da obole od raka dojke u odnosu na žene koje su rađale
• Rana menstruacija i kasna menopauza
• Terapija hormonima
• Gojaznost – usljed povećanog uticaja estrogena

Vrste raka dojke

Razlikuje se nekoliko vrsta karcinoma dojke:

• Duktalni karcinom dojke

Ovo je najčešći tip raka dojke. Nastaje malignom transformacijom ćelija kanala mliječne žlijezde.

• Lobularni karcinom dojke

Nastaje iz ćelija režnjeva mliječne žlijezde. Karakteristično je da se najčešće razvija obostrano, u obje dojke istovremeno.

• Inflamatorni karcinom

Najrjeđi oblik karcinoma dojke, sa karakteristikama otoka, cvrenila, i oboljelom dojkom koja je topla na dodir.

Stadijumi raka dojke

Poznavanje stadijuma raka dojke pomaže da se odredi najbolji način za liječenje i primijeni najprikladnija terapija. Postoji nekoliko klasifikacija, a najčešće se koristi TNM klasifikacija za određivanje stadijuma karcinoma dojke. TNM označava:

• T = Veličina i mjesto tumora
• N = Status limfnih čvorova (broj i lokacija limfnih čvorova zahvaćenih ćelijama raka)
• M = Metastaze (prisustvo ćelija raka na udaljenim mestima u tijelu)

Stepeni raka se kreću od od 0 do IV. Nula označava neinvazivan rak, a IV stepen je oznaka za rak koji je metastazirao u druga područja u tijelu.

Dijagnostika karcinoma dojke (Kako otkriti rak dojke?)

U cilju dijagnostikovanja tumora dojke i određivanja stadijuma bolesti primjenjuju se sljedeće dijagnostičke procedure:

Kako bi se dijagnostifikovao rak dojke potrebno je odrediti stadijum bolesti. Stadijum raka dojke se odnosi na veličinu tumora i na njegovu proširenost. Određivanje stadijuma bolesti je bitno, jer pomaže ljekarima specijalistima da odaberu najbolji plan terapije i odrede prognozu za izlječenje. Kao i kod drugih karcinoma, liječenje je komplikovanije i prognoze su lošije, što je rak u uznapredovalijem stadijumu.

U cilju dijagnostifikovanja karcinoma dojke i određivanja stadijuma bolesti primjenjuju se različite dijagnostičke metode: klinički pregled, ultrazvuk dojke, mamografija, magnetna rezonanca dojke, CT grudnog koša, biopsija, aspiracijska biopsija tankom iglom, biopsija širokom iglom, termografija, krvna slika i biohemijska analiza krvi, uključujući i vrijednosti tumorskih markera (CEA i Ca 15-3).

Ultrazvuk dojke

Ultrazvuk dojke se obavlja nakon kliničkog pregleda dojki koji podrazumijeva anamnezu, odnosno razgovor sa pacijentkinjom o uočenim promjenama, pregled i palpaciju. Na kliničkom pregledu ljekar inspekcijom i pažljivom palpacijom grudi i pazuha traži otekline, kvržice, zadebljanja ili bilo kakve druge pokazatelje koji odstupaju od normalnog izgleda dojki.

Nakon kliničkog pregleda dojki, kod žena mlađih od 40 godina, najbolja metoda za dijagnostifikovanje upalnih i beningnih promjena, kao i malignih tumora, jeste upravo UZV dojke. Ultrazvučnom dijagnostikom se vrlo efikasno uočavaju promjene u žljezdano bogatim dojkama mlađih žena, kao i u diferencijaciji zloćudnih od benignih promjena u dojkama.

Ultrazvučni pregled dojki je rutinski pregled i trebalo bi da se obavlja najmanje jednom godišnje. Ne zahtijeva posebnu pripremu, a najbolje je da se uradi prvog ili drugog dana nakon prestanka menstrualnog ciklusa.

Mamografija dojke

Mamografija predstavlja zlatni standard u otkrivanju raka dojke zbog svoje jednostavnosti i pouzdanosti. Osnovni cilj mamografije je otkrivanje karcinoma dojke u ranom stadijumu, kada još nema znakova ni simptoma bolesti, a izgledi za izlječenje su veliki. Redovni mamografski pregledi dokazano smanjuju smrtnost od raka dojke za 30% kod žena u dobi od 50 do 70 godina, a koje su u najranjivijoj grupi za razvoj ovog zloćudnog tumora.

Prvu ili bazalnu mamografiju potrebno je obaviti sa 40 godina, uz ultravučne kontrolne preglede na godinu dana. Nakon toga, preporuka ljekara je da se mamografija radi na svake dvije godine, a nakon 50. godine mamografski pregled treba obaviti jednom godišnje.

Mamografija se obavlja na mamografu – posebno konstruisanom rendgenskom uređaju koji služi isključivo za snimanje dojki. Prilikom mamografije koriste se niske doze x-zraka, tako da ne postoji opasnost od izloženosti štetnom zračenju.

Rak dojke – liječenje

Izbor najbolje terapije za liječenje raka dojke zaviti o vrsti i stadijumu raka, stepenu proširenosti, kao i tome da li se žena nalazi u menopauzi, u kojoj je starosnoj dobi i kakvo je njeno opšte zdravstveno stanje. Odluku o načinu liječenja i izboru terapiju donosi multidisciplinaran tim ljekara specijalista.

Glavni načini za liječenje raka dojke su:

Hirurški postupak (operativnim putem) kojim se može odstraniti dio dojke s tumorom (kvadrantektomija, segmentektomija i sl.), cijela dojka (totalna ili jednostavna mastektomija), i dojka sa limfnim čvorovima u pazuhu, a ponekad i sa mišićem stijenke prsnog koša (radikalna mastektomija). Tokom hirurškog postupka može se napraviti biopsija limfnih čvorova u pazuhu (biopsija sentinel limfnih čvorova).

Radioterapija odnosno zračenje jonizujućim zrakama jedna je od osnovnih metoda za liječenje raka dojke. Uz operativni zahvat predstavlja jedan od najčešćih načina lokalnog liječenja u onkologiji. Zračenje se u najvećem broju slučajeva primjenjuje nakon operacije karcinoma dojke kako bi se smanjio rizik od lokalnog recidiva odnosno povratka tumora u dojci ili u limfnim limfnim čvorovima pazuha.

Hemoterapija predstavlja primjenu citotoksičnih lijekova kojima se zaustavlja rast malignih ćelija. Danas se hemoterapija primjenjuje u vidu kombinacije više vrsta lijekova, a može se primijeniti prije ili poslije hirurškog liječenja. Hemoterapija se obično primjenjuje u ciklusima, između koji se prave pauze kako bi se organizam oporavio. Obično se primjenjuje od 4 do 8 ciklusa terapije, a svaki ciklus traje od 2 do 4 nedjelje.

Hemoterapija ostavlja i ozbiljne nuspojave, jer ovi lijekovi, osim što zaustavljaju maligne ćelije, djeluju i na zdrave ćelije, pa se zbog toga pojavljuju i sporedni efekti terapije. Najčešće su to: gubitak kose, gubitak apetita, mučnina, povraćanje, proliv, osjećaj umora, malaksalost, poremećaji menstrulnog ciklusa i fertiliteta itd.

Hormonska terapija se koristi kod žena sa dijagnozom hormonski zavisnih karcinoma tj. estrogen-pozitivnih i progesteron-pozitivnih karcinoma. U tim slučajevima hormonska terapija djeluje tako što snižava nivo hormona u tijelu ili sprečava njihovo djelovanje i tako zaustavlja rast malignih ćelija. Hormonska terapija se obično koristi nakon hirurškog postupka kako bi se smanjio rizik od recidiva.

Imunoterapija je primjena lijekova koji podstiču imunološki sistem na učinkovitije prepoznavanje i uništavanje ćelija raka. Ovi lijekovi djeluju na određene promjene ćelije, tako da blokiraju rast i širenje malignih ćelija.

Izuzetno bitan dio liječenja i izlječenja žena koje boluju od raka dojke jeste psihološka pomoć i podrška. Saznanje da boluju od raka dojke može prouzrokovati ozbiljne emocionalne poteškoće sa kojima se neke žene izbore lakše, druge teže. U takvim situacijama razgovor sa psihoterapeutom trebalo bi da bude dio multidisciplinarnog pristupa liječenja, pored podrška okoline i porodice oboljele.

UZV dojke u klinici Be Well

U okviru radiološke ambulante naše klinike, u kojoj ordiniraju dr Slobodanka Jakovljević i dr Andrea Marušić, svake sedmice možete da obavite ultrazvuk dojke.

Podsjećamo da do kraja oktobra traje kampanja Zdrava d(v)ojka u okviru koje poklanjamo 10 UZV dojki, a detalje pogledajte OVDJE.

Pregled možete zakazati na brojeve telefona 051 965 256, 066 33 44 55, email adresu [email protected] ili putem naše službene web stranice www.klinikabewell.com.

Budite dobro! 🍀

Vaša klinika Be Well